Kalp damarlarındaki daralmaların açılmasından sonra hastaya uygulanan stentler iki çeşit olabiliyor. Biri “düz metal stent” diğeri ise “ilaçlı stent” olarak isimlendiriliyor.
İlaçlı stentlerin kullanıma girmesinden sonra by-pass ameliyatı çok özel durumlarda istisnai olarak tercih edilmeye başlandı. Çünkü by-pass büyük bir açık kalp ameliyatı dolayısıyla hastanın normal hayatına dönmesi uzun zaman alıyor oysa stent uygulaması sonrası hastanın hastanede yatma süresi sadece 1.5 gün.
Ayrıca hastaya sağladığı fayda ve sonrasındaki hayati riskler açısından ilaçlı stent ve by-pass arasında çok önemli bir fark olmadığı saptanmış.
İlaçlı stentlerle elde edilen sonuçların büyük bir hasta kesiminde by-pass’a eşit olduğunu söyleyen Şişli Florence Nightingale Hastanesi Kalp ve İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Vedat Aytekin, “Her ikisi de teknolojinin bize sağladığı önemli avantajlar. By-pass ameliyatının zor yönü; büyük bir açık kalp ameliyatı olması, ağır bir anestezi alınması. Ayrıca by-pass’da hastanede yatma süresi ortalama 10 gün, ev istirahati bir ay kadar sürüyor, hastanın normal yaşantısına dönmesi ise iki ayı buluyor. İlaçlı stent uygulamasında ise hastanın yaklaşık bir hafta içinde işine başlaması mümkün” diyor.
Bir hastaya takılabilecek stent sayısında bir sınırlama olmadığını belirten Prof. Dr. Vedat Aytekin, stent takılan bir damarın yeniden tıkanma riskinin düz metal stentlerde ilk 6 ay-1 yıllık dönem içinde yüzde 20-25 oranında, ilaçlı stentlerde ise ilk 1-2 yıllık süre içinde yüzde 7 ile 10 arasında olduğunu anlatıyor.
Dr. Vedat Aytekin, stent takılan bir hastanın ilaçlarına son derece önem vermesi gerektiğini aksi takdirde hayati tehlike doğuracağına da dikkat çekiyor.
Sağlığım İçin Her Şey Com; Prof. Dr. Vedat Aytekin ile stentler üzerine detaylı bir röportaj yaptı:
“Stent nedir, kaç türdür, hastaya nasıl uygulanır? Düz metal stent ile ilaçlı stent arasında ne fark vardır? Stent, hangi hastalara önerilir? Stent yerleştirme işlemi ne kadar sürer? İlaçlı stent by-pass’a alternatif mi? Stant takıldıktan sonra ilaç kullanımında nelere dikkat edilmeli? Stent kullanımının cinsel yaşama etkisi nedir? SGK stent ücretlerini ödüyor mu? Stent taktıranlar spor yapabilir mi?”
İşte Prof. Dr. Vedat Aytekin’in yanıtları:
“BY-PASS’A ALTERNATİF: STENTLER”
Stent nedir? Kalp damarlarındaki tıkanıklarının ve darlıkların tedavisinde nasıl bir yeri vardır?
“Kalp damarlarında damar sertliği denilen aslında kolesterol, tansiyon, şeker, sigara kullanımı ve genetik faktörlerin oluşturduğu daralmalar ve tıkanmaların açılması için by-pass’a alternatif olarak geliştirilmiş ve yaklaşık 1977 yılından bu yana kullanılan balonla açma yöntemidir.
Küçük bir delikten kasık bölgesinden girerek kalp damarlarını balonla açma yöntemine 1987 yıllarında eklenmiş yeni bir yöntem olarak ortaya çıkmıştır. Stent, çeşitli metallerden yapılan ince tel örgüden oluşmuş, rulo şeklinde bir kafes görüntüsündedir ve damar içindeki darlık balon ile açıldıktan sonra oraya yerleştirip damarın doğal halini almasını sağlayan bir yöntemdir.”
Stent hangi hastalara önerilir?
“Genellikle koroner damar dediğimiz kalbin kendi kas dokusunu besleyen damarların açılması için gereklilik duyan hastalar, buralarda darlık oluşmuş kalp kasında hasar olmasına dönük risk taşıyan hastalarda bu işlem belli kurallar dahilinde yapılmaktadır.”
“İLAÇLI STENTLE DAMARDA DARALMANIN TEKRARLAMA RİSKİ DAHA DÜŞÜK”
İlaç kaplı stent nedir? İlaçsız stentlerden farkı nedir?
“Kalp damarının içindeki darlığın açılmasıyla düz metal stent (ilaçsız stent) uygulanması sonrasında yaklaşık yüzde 20-25 tekrarlama ihtimali vardır. Bu tekrarlama ihtimalinin nedeni, vücudun kendi onarma mekanizmasının hücre üremesini artırmasıdır.
Buradaki hücre üremesini azaltmak üzere kullanılmakta olan ilaçların çok düşük dozda kontrollü olarak salınması amacıyla planlanan stentlere ilaçlı stentler diyoruz.
İlaçlı stentlerde, düz metal stentin üzerinde ince bir polimer tabakası veya püskürtme yöntemiyle stentin metal yapısı üzerine yerleştirilmiş polimer ya da polimerin içine yerleştirilmiş ilaç bulunur. İlaç, stentten salınarak oradaki hücre üremesini durdurur. İlaçlı stent, düz stente oranla tekrarlama riskini 5-6 kat azaltmaktadır.”
“İLAÇLI STENT SAYISI BİRDEN FAZLAYSA KAN SULANDIRICI İLAÇ DAHA UZUN SÜRE KULLANILMALI”
İlaç kaplı stentlerin olumlu ya da olumsuz hangi özellikleri vardır? Hangi stent kimlere önerilir?
“Normal şartlarda ilaçlı stentler, tekrarlama ihtimalini azalttığı için bütün darlıklarda daha kullanışlı görülmektedir ancak tekrarlama ihtimali azalmakla birlikte bir yandan da hücre üremesini azalttıkları için stentin iç yüzeyinde vücudun kendisini korumak için oluşturduğu örtücü hücre tabakasının oluşumunu da geciktirebilirler.
‘Bu gecikmeye bağlı olarak normalde düz metal stentte 6 ay içinde bu konular tamamen çözülürken ilaçlı stentlerde birkaç yılı bulan süre içerisinde hücre örtüsünün gecikmesine bağlı olarak nadiren yüzde 1-2 ihtimalle burada pıhtı birikimine ve daha sonra o damarın tıkanma ihtimaline yol açabilir’ diye doktorlar arasında hep tartışılmaktadır. Bunu önlemek için kan sulandırıcı ilaçların biraz daha uzun süre kullanılması, normal şartlarda bir sene kullanılır ama ilaçlı stent sayısı birden fazla olduğu zaman veya birbirine değecek şekilde yerleştirildiği zaman ya da damarın çatal yerindeki darlıklara kullanılan birden fazla stent olduğu zaman; kan sulandırıcı ilaç kullanımını 2 ya da 3 yıla yaymak gerekmektedir.
İlaçlı stentlerin; şeker hastalığı, daha ince çaplı damarlar, damar içinde kaplayan daha uzun darlıklar gibi tekrarlama riski daha fazla olan kişilerde kullanılması daha çok tercih edilmelidir.”
Stent nasıl yerleştirilir? Hastalar anesteziyle uyutulur mu? Acı ağrı hissederler mi?
“Hastalara sadece bir sakinleştirici verdikten sonra bu işlem yapılabilir. Anestezi, özel şartlar gerektirmedikçe uygulanmaz. Ağrı olmaz önce uyuşturduktan sonra bu işlem yapılır. Ayrıca hastanın duygusal açıdan etkilenmemesi için sakinleştirici ilaç kullanılarak, rahatlaması sağlanır ve ardından işlem yapılır.
“GENEL OLARAK BİR STENT HASTAYA YARIM SAATTE TAKILIR”
Stent yerleştirme işlemi ne kadar sürer? Stent uygulaması hastanede kalmayı gerektirir mi? Stent taktıran hasta ne kadar süre sonra işine dönebilir?
“İlaçlı stentlerle elde edilen sonuçların büyük bir hasta kesiminde by-pass’a eşit sonuç verdiği görülmüştür, bilimsel veriler bunu destekler niteliktedir.
Hastanın işlem süresi darlık sayısına bağlı olarak uzamakla birlikte genellikle her bir darlık için yarım saatlik süreyi kapsar. Özel durumlarda mesela tamamen tıkalı damarlarda, çok zorlu lezyonlarda daha da uzayabilir.
Hastanın hastanede yatma süresi stent işleminden sonra 1,5 gün olmaktadır. İş yaşantısına da birkaç gün içinde dönmesi beklenir.”
Stent uygulamasının ne tür riskleri bulunmaktadır? Uygulama sırasında ne tür komplikasyonlar ortaya çıkabilir?
“Genellikle stent işlemlerinden sonra deneyim arttığı için deneyimli kliniklerde işlem sırasında acil problem çıkma, damarın tıkanma ya da stentin yerinden sıyrılması vs… gibi birtakım risklerin çok düşük olduğu görülmektedir.
Stent uygulaması sırasında mutlaka acil kalp cerrahisi girişiminin de yapılması için hazırlıklar tamamlanmalıdır ve bu hazırlıklarda yaklaşık olarak yüzde 1’in altındaki hasta kesimi için gerekli olmaktadır.
Bir stent uygulaması sırasında olabilecek yüzde 1-2 ihtimalle küçük ya da büyük enfarktüs olma ihtimali veya nadiren yüzde 1’in altında bir ihtimalle by-pass’a dönüşme ihtimalini göz ardı etmemek gerekir.”
“STENT İŞLEMİ SONRASINDA İLAÇ KULLANIMI ÇOK ÖNEMLİ”
Stent takıldıktan sonra erken ve geç dönemde ne tür sorunlar görülebilir?
Erken dönemde işleme bağlı olarak giriş bölgesinde (kasık ya da kol bölgesi) şişlik, kanama, morluk gibi birtakım bulgular ortaya çıkabilir. Bunlar bir yandan da kan sulandırıcı ilaçlara bağlı olmaktadır ama çoğunlukla tedavisi mümkün sorunlardır. Çok nadir olarak büyük problemler ortaya çıkarabilir. Bu problemler, işlem sonrasında hastanın yatış süresi uzatılabilir.
İşlemden sonraki dönemde kullanılan ilaçların her birisi çok önemlidir. Doktor tarafından dikkatle planlanmıştır, bu ilaçların bırakılması durumunda stentin içinde pıhtı birikerek damarın tıkanması, kişinin akut enfarktüs geçirmesi mümkündür. Bu nedenle ilaç kullanımında çok titiz olunmalıdır. Hastanın, doktora danışmadan kendi aklına göre değişiklik yapmaması gerekir.
Uzun vadeli olarak ise belli periyotlarda kontrollerini yaptırması gerekir çünkü bu bir süreçtir, damar sertliği stent konulduğu için yok olmaz, stent o darlığın sorununu çözer ama genel damar yapısındaki problemlerin tekrar ortaya çıkmaması için kolesterol düşüklüğü, şekerin dengede tutulması, sigaranın bırakılması gibi koruyucu önlemlerin önem kazandığı bilinmektedir.”
“MÜMKÜNSE 6 AY MR’A GİRİLMEMELİ”
Stent taktıran kişilerin MR çektirmesinin bir sakıncası var mıdır?
“Kullanılan stentlerin çoğunluğu için MR’a uyumlu ibaresi kullanılır; ancak kullanım broşürlerinde MR ile ilgili bir uyarı vardır. Çok uzun stentler kullanılması durumunda, üst üste bir iki stent takılması durumunda vücutta metal birikiyor, MR’ın da gücü fazlaysa stentlerde ısınma yapabileceğine dair bazı bilgiler var.
Bu nedenle genellikle ilk 6 ay içinde MR yapılmaması önerilmektedir. Hastanın hayati şartları MR gerektiriyorsa bu konu göz ardı edilip yapılmak zorunda kalınabilir ama tercihen ilk yapılacak tetkikin MR olmamasına gayret etmek gerekir.”
“CİNSEL YAŞAMDAKİ SORUNLAR DOĞRUDAN STENT KAYNAKLI DEĞİL”
Stent taktıran kişilerin cinsel yaşamları etkilenir mi? Ne kadar süre sonra cinsel yaşamları normale döner?
“Genellikle bu konudaki sorun stente bağlı değildir ama hastalar; stent uygulaması, enfarktüs geçirmek, by-pass yapılması gibi bir travma sonrasında duygusal nedenlerle kendisini riskli görür, endişeye kapılır bu endişeler nedeniyle de cinsel sorunlar görülebilir.
Ancak doğru yaklaşımla gerçek tedavisi yapılarak yani üroloji ve psikiyatr ile ortak çalışarak bu sorunun çözülebileceğini görmekteyiz. Birebir stente yönelik böyle bir sorun olmaz.”
.
SGK ve özel sigortalar ilaç kaplı stentlerin parasını ödüyor mu? Bunların maliyetleri ne kadardır?
“Stentlerin fiyatı 2-4 bin TL arasında değişebiliyor. Şu anda ilaçlı stentler SGK kapsamında değil. Bugüne kadar devlet bu konuda ödeme planı yapmamış ancak bazı hazırlıkların olduğunu duyuyoruz.”
“STENT KALICIDIR”
Bir stentin ömrü ne kadardır? Bu süreyi hangi faktörler etkiler?
“Stent kalıcı olarak kullanılan bir malzemedir. Stentin ömründen çok stent içinde darlığın tekrarlama ihtimali bulunan süreden ve oranlardan bahsedilebilir.”
Stent takılan bir damarın yeniden tıkanma riski ne kadardır?
“Düz metal stentin içinde daralmanın tekrarlama ihtimali ilk 6 ay-1 yıllık dönem içinde yüzde 20-25 civarındadır. İlaçlı stentlerin ise ilk 1-2 yıllık süre içinde tekrarlama ihtimali yüzde 7 ile 10 arasındadır.”
Bir hastaya en fazla kaç stent takılabilir?
“Burada bir sınır yoktur. Gerekli olan en az stentin kullanılması tercih edilir. Bir hastaya birden fazla stent kullanılabilir, bu konuda bir sıkıntı yoktur.”
Stent takılan hangi hastalara kan sulandırıcı verilir? Ne amaçla ne kadar süre içilir bu ilaçlar?
“Stent takılan her hastaya kan sulndırıcı ilaçlardan verilir. Burada özellikle iki ilacın formülü önemlidir. Biri geleneksel olan kan sulandırıcı ilaç, diğeri de şimdiye kadar kullanılmakta olan ikinci kan sulandırıcıdır.
Düz metal stent uyguladığımız hastalara kan sulandırıcı ilaçların ikisini birlikte bir ya da 1,5 ay kullandırıyoruz. Ancak düz metal stent kullanılmasına rağmen akut enfarktüs kalp krizi geçirme eğiliminde olan hastalarda bir yıla kadar kullanmalıdır.
İlaçlı stentlerde ise genel öneri en az bir yıl kullanılmasıdır. Bazı özel durumlarda doktorun inisiyatifiyle kullanım süresi daha da uzatılabilir.”
“HAYATİ BİR DURUM OLMADIĞI TAKTİRDE İLAÇLAR KESİLMEMELİ”
Kan sulandırıcı ilaçların kullanımı sırasında hastalar nelere dikkat etmeli?
“Stentli hastalarda kan sulandırıcı ilaçların kullanımı çok büyük önem taşıyor. Bu ilaçların hastanın kendi aklına göre bırakılması büyük hayati risk anlamına gelir. Başka bir hayati risk nedeniyle kan sulandırıcı ilacın kullanımının kesilmesi gerekiyorsa hastanın mutlaka doktoruna danışması gerekir; ilacın kesilme şartları doktorla görüşülerek planlanmalıdır.”
Stent taktıran bir kişi spor yapabilir mi? Nelere dikkat etmelidir?
“Stent takılan kişinin kalp kasında önemli bir hasar yoksa -ki bu, kalp fonksiyonlarının tamamen normale yakın olduğu anlamına gelir- normal aktivitelerini herkes gibi yapabilir. Ama bunun mutlaka efor testleriyle kontrol edilerek doktor onayı alındıktan sonra yapılması doğru olur.”
“İSTİSNAİ OLARAK BY-PASS TERCİH EDİLİR”
Stent’i by-pass ile kıyaslayacak olursak farklılıkları nelerdir? Kişi by-pass olduğunda mı, yoksa stent taktırdığında mı yaşam kalitesi daha yüksek oluyor?
“Her ikisi de teknolojinin bize sağladığı önemli avantajlardır. By-pass ameliyatının zor yönü büyük bir açık kalp ameliyatı olması, ağır bir anestezi alınması. Ayrıca by-pass’da hastanede yatma süresi ortalama 10 gün, ev istirahati bir ay kadar sürüyor, hastanın normal yaşantısına dönmesi ise iki ayı buluyor. Stent uygulamasında ise hastanın yaklaşık bir hafta içinde işine başlaması mümkündür.
İlaçlı stentlerin kullanıma girmesinden sonra by-pass çok özel durumlarda istisnai olarak tercih edilmeye başlandı. Her ikisinin sonuçlarına (5 yıllık sonuçlar baz alınarak) bakıldığında, hastaya sağladığı fayda ve sonrasındaki hayati riskler açısından ilaçlı stent ve by-pass arasında çok önemli bir fark olmadığı görülmüştür.”
Söyleşi: Demet DEMİRKIR
